اکثر والدین معتقدند در کودکی با روش تربیتی سرشار از تنبیه در کودکی بزرگ شده اند و الان هم هیچ مشکلی ندارند!
کافی است نگاهی به جامعه بیندازیم.
وقتی وارد بطن هر خانواده می شویم، متوجه می شویم آدم بی مساله نداریم.
این همه دعوا و خشونت در جامعه ماحصل همان روش تربیتی نادرست است.
تنبیه کلامی و فیزیکی کودک، از فرزندتان یک انسان منظم ، مؤدب و مطیع نخواهد ساخت . اما اطمینان داشته باشید که او را لجباز ، خشمگین ، مضطرب و پرخاشگر خواهد کرد . این رفتارها برای فرزندتان به مرور عادی خواهد شد و شما چاره ای جز بلندتر کردن صدای تان نخواهید داشت . در چرخه بی پایان مقابله منفی با فرزندتان نيافتيد که انتهایی ندارد . قبل از هر اقدامی در روش تربیتی با سبک فرزندپروری استبدادی از خودتان سوال کنید : راه بهتری وجود ندارد ؟
پیش از هرچیز باید بیان کرد که تنبیه کیفر نیست . تنبیه توجه دادن است که از مرز عبور نکن . تنبیه آگاهی دادن و برحذر کردن است ولی توأم با تلخ کامی. در تنبیه احساس تلخی باید باشد و گرنه کودک معیار نمی گیرد چراکه نه خشونت است و نه کتک؛ تنها یک تلخ کامی باید در آن باشد که کودک معیار بگیرد . تنبیه درست سه شرط دارد:
- تنبیه کودک نباید دائمی باشد چون اثر خود را از دست میدهد.
- کودکان باید آنقدر از پدر و مادر احساس خوب داشته باشند که سی ثانیه اخم برایشان سخت باشد و اثر خود را بگذارد.
- تنبیه در عرصه ارزش ها صورت میگیرد نه مهارت ها
مهارت مثل وقتی که فرزندتان میخواهد آب بیاورد و لیوان از دستش می افتد و می شکند، اشکالی ندارد. با حفظ آرامش، از او بخواهید در جمع و تمیز کردن آن به شما کمک کند.
ارزشها مثل وقتی که فرزندتان هنگام عصبانیت وسیله ای را می شکند یا به دیگران(با کتک یا فحاشی) آسیب وارد میکند، لازم است با عواقب رفتارش به شکل محرومیت و جبران_خسارت مواجه شود. سپس در شرایط مناسب، مهارت های مدیریت خشم و ارتباط موثر را به او آموزش دهید.
در حيطه مهارت اجازه دهیم اشتباه کنند و نتیجه اشتباه خود راببینند. البته در صورتي که خطر زيادي نداشته باشد.
تنبیه بدنی و کلامی کودکان مساوی است با افت ضریب هوش کودک، تحقیقات نشان میدهد تا زمانی که کودکان به طور تمام و کمال احساس امنیت و مصون بودن از خطر نداشته باشند ذهنشان برای یادگیری آزاد نخواهد بود. جایگزین های درست برای تنبیه بدنی کودکان عبارتند از:
۱- محروم کردن موقتی:روش محروم کردن موقتی به این صورت است که شما کودکتان را برای مدتی از فعالیتی محروم می کنید البته این محرومیت باید به گونه ای باشد که کودک شما احساس کند چیز باارزشی را از دست داده است. لطفا در استفاده از این روش به این نکات توجه کنید:
- دلایل محرومیت را برای کودک توضیح دهید: قبل از انجام هر اقدامی به کودکتان بگویید علت محروم شدن او، انجام فلان رفتار اشتباه بوده است و این محرومیت برای ترک رفتار نادرستش لازم است.
- محل اخراج: در انتخاب محل تنبیه دقت کنید زیرا محل اخراج کودک باید جایی باشد که کودک احساس کند از چیزی محروم شده و محل اخراج نباید تاریک و ترسناک باشد، مثلا حمام تاریک برای تنبیه کودک مناسب نیست.
- مدت تنبیه: بعضی والدین برای تنبیه کودک دوساله مدت زمان یک ربع یا نیم ساعت را در نظر می گیرند! در حالی که باید برای هر سال، یک دقیقه تنبیه در نظر بگیرید،مثلا برای یک کودک دو ساله دو دقیقه تنبیه کافی است.
- مقاومت: اما اگر کودک شما در مقابل تنبیه مقاومت کرد، مثلا از محل اخراج فرار کرد، به او بگویید که یک دقیقه دیگر به تنبیه‌اش افزوده می شود .البته به یاد داشته باشید دقایق اضافی نباید بیش از سه دقیقه شود زیرا در این صورت اثرش را از دست می دهد.
۲- عصبانی شوید:بعضی از کودکان خیلی لجباز هستند به گونه ای که انجام روش های ذکر شده، تاثیری بر آن ها ندارد، در این صورت اگر شما مقداری عصبانی شوید اشکالی ندارد و همین که شما به کودکتان با قاطعیت بگویید: «دیگه دارم از دستت عصبانی میشم!» مقاومتش را در هم می شکنید.
۳- از کودک رفع مسئولیت نکنید:نکته بعدی این است که نگذارید تنبیه کودک راهی باشد برای فرار از مسئولیت. مثلا اگر او در حین جمع کردن اسباب بازی هایش، کار بدی انجام داد، او را تنبیه کنید و دوباره بعد از تنبیه او را مجبور کنید کارش را ادامه دهد؛ زیرا ممکن است او یاد بگیرد برای فرار از مسئولیت کار بدی انجام دهد تا تنبیه شود و در حین تنبیه استراحت كنند.
در پایان توجه کنید که:
- تنبیه برای تخلیه عصبانیت نیست.
- تنبیه برای بازداشتن است نه ایجاد انگيزه برای انجام کاری.ایجاد انگيزه تشویق است.
- تنبیه خشونت بار کودکان رابه سمت خلاف بیشتر سوق میدهد.
- در تنبیه نسیه نداریم باید در همان لحظه انجام شود اگر نشد باید فراموشش کنیم
- تنبیه در حوزه رشد خیلی نقش ندارد آن را خیلی بزرگ نکنید.
- نتایج دردناک رفتارهای فرد بهترین معلم وتنبیه هستند. وقتی کودک از پوشیدن کت در هوای بارانی امتناع می کند، نتیجه ی طبیعیِ اجازه دادن به او اینست که خیس و احتمالا ناراحت خواهد شد و کودک کسی جز خودش را برای رنجش سرزنش نمی کند و احتمالا دفعه بعد در هوای بارانی کت خواهد پوشید…
- هرگز هرگز فرزند خود را در جمع تصحیح ، تنبیه ، یا تحقیر نکنید ، اگر احساس می کنید نیاز است جلوی رفتار او را در همان لحظه بگیرید او را به محیطی خلوت ببرید که تنها او و شما حضور دارید کودکی که جلوی دیگران خرد میشود یا به شدت خجالتی می شود ، یا بر عکس دست به لجبازی می زند تا ثابت کند ” من وجود دارم ، من هستم ”در هر دو صورت حرمت نفس کودک از بین خواهد رفت و دسته اول مهر طلب و دسته دوم برتری طلب خواهند شد.
- اتاق کودک را به محل تنبیه، تبدیل نکنید. اتاق خواب کودک باید مکانی امن و راحت برای او باشد تا در آن احساس آرامش کند و خواب خوبی داشته باشد.
برگرفته از مقالات و کتاب رشد کودک کاپلان. کارشناسی ارشد روانشناسی مژگان پرنون
