شب ادراری،مرحله ای عادی در سیر کنترل مثانه است. کودکان معمولا،این سیر یادگیری را در حدود دو سالگی آغاز میکنند.اما در مورد برخی بچه ها ممکن است این یادگیری تا سن شش سالگی به طول انجامد. در طول این دوره اغلب بچه ها، گهگاه شب ادراری دارند و این مسئله کاملا طبیعی است. دوره ای که در طی آن کودک می تواند تشخیص دهد که مثانه اش پر است بین هجده ماهگی تا دو سال و نیمگی است. به تدریج بچه ها یاد می گیرند که مثانه شان را در مدت زمان طولانی تری کنترل کنند. این جریان مانند جریان آموختن راه رفتن است. برای راه رفتن، بچه ها باید یاد بگیرند که کدام ماهیچه را منقبض و کدام را شل کنند. علاوه بر این، باید زمان دقیق انقباض و انبساط این ماهیچه ها و هماهنگی کامل را بیاموزند. هرگاه به این حد رسیدند می توانند تعادل خود را حفظ کنند و راه بروند. مراحلی که کودک برای آموختن راه رفتن سپری میکند مشابه مراحلی است که در یادگیری کنترل مثانه وجود دارد. آیا با کودکی که سعی دارد راه برود و به زمین می خورد بداخلاقی میکنید و از او ناراحت می شوید؟ شب ادراری مانند همین زمین خوردن هاست و مرحله ای است که در یادگیری کنترل مثانه لازم است. این مقایسه نباید به اشتباه تعبیر شود. نادیده گرفتن شب ادراری به هیچ وجه توصیه نمی شود. شب ادراری می تواند به طور جدی اعتماد به نفس کودک را کاهش دهد. بچه هایی که بستر خود را خیس میکنند از مشکل خود خبر دارند و از این بابت خشنود نیستند. در ادامه به بررسی برخی از علل شب ادراری کودکان و راهکارهای درمان آن میپردازیم.
علل شب ادراری کودکان و روش های درمان آن
- انواع شب ادراری:
- شب ادراری اولیه حالتی است که در آن کودک از ابتدای تولد شب ادراری داشته است. علت اصلی شب ادراری اولیه را می توان نارس بودن دستگاه عصبی کودکان دانست.
- شب ادراری ثانویه:به حالتی از شب ادراری کودکان گفته میشود که بعد از آنکه کودک مدت زمان قابل توجهی (حداقل شش ماه) را بدون شب ادراری گذرانده است، مجدداً شروع شده است. شب ادراری ثانویه میتواند نشانه‌ای از یک بیماری زمینه‌ای یا یک مشکل عاطفی در کودک باشد.
- کوچک بودن حجم مثانه کودک، اگر اعصاب کنترلی مثانه بلوغ کافی نداشته باشد پر شدن مثانه را کودک احساس نمی کند و یا اینکه بعضی از کودکان هورمون ضد ادراری کافی در طی شب تولید نمی‌کنند.گاهی اوقات استرس و مشکلات روحی که کودکان در خانه با آن روبرو هستند باعث بروز شب ادراری در آنان میشود. تغییرات اساسی در روند عادی زندگی کودکان مانند شروع مدرسه، تولد یک نوزاد جدید، اسباب‌کشی به یک خانه جدید، وجود خواهر و برادر که گاهی به‌عنوان رقیب موجب کم توجهی می شود، شروع مدرسه، کودکان طلاق و تغییر محیط خواب نیز میتواند به‌عنوان عوامل استرس‌زا سبب شب‌ادراری کودکان شود.
- بررسی ها نشان داده است اگر یکی از والدین در کودکی مبتلا به شب ادراری بوده باشد، به احتمال ۳۰ درصد و اگر هر دو والد، شب ادراری را تجربه کرده باشند به احتمال ۷۰ درصد، فرزندشان به این عارضه مبتلا خواهد شد. در چنین شرایطی علت ابتلای کودک به شب ادراری، سرشتی محسوب میشود.
- شب ادراری که اغلب در پسرها شایع است ،همچنین می تواند واکنشی در مقابل تنش و ترس باشد.ممکن است ناشی از یک درگیری میان ولی و فرزند باشد که به این گونه به شکل نمایش قدرت ،خود را نشان می دهد.کودکی که هر شب بستر خود را خیس می کند در می یابد که تعویض هر روزه ملافه ها برای والدینش امری دشوار است.بنابراین،شب اداری یکی از راه های نشان دادن کنترل بر روی والدین است. اگر پدر و مادر بچه ها را به خاطر شب ادراری مورد انتقاد و ملامت قرار دهند،فقط مشکل را بدتر میکنند و دور باطلی را آغاز خواهند کرد.طرز نگرش و واکنش والدین نقش مهمی در کمک به کودک برای کنترل مثانه اش ایفا میکند.
- غذاهایی که مصرف آن باعث تحریک شب ادراری می شود:
- خوردن هندوانه، مرکبات، ماست، دوغ و غذاهایی که طبع سرد دارند.
- قهوه، فلفل، غذاهای آماده و فست فود، نوشابه های گازدار، کنسروها
- کافئین ماده ای ادرار آور است و غذاها و نوشیدنی هایی که حاوی کافئین هستند تولید ادرار را افزایش می دهند. بهتر است در ساعت های پایانی روز، از مصرف هر نوع غذای کافئین دار خودداری کرد. شکلات نیز دارای کافئین است ولی میزان آن در شکلاتهای مختلف متفاوت است.
۴٫ گوشت های پرچرب
برای اینکه این مسئله را به حداقل کاهش بدهیم، راهکارهایی وجود دارد.
? استفاده از جدول ستاره نیز به پیشرفت کودک برای کنترل شب ادراری کمک می کند، والدین با کمک کودک جدول ساده ای با درنظرگرفتن روزهای هفته تهیه کنند، روزهایی که رختخواب کودک خشک است، در جدول او برچسب بزنند و بستگی به شدت شب ادراری برای کسب سه، پنج یا هفت برچسب توسط کودک به او جایزه کوچکی بدهند، با گذشت زمان و کنترل شب ادراری والدین فاصله دادن جوایز را زیاد کنند.
? در بسیاری از موارد شب ادراری حدود یک ساعت و نیم تا دو ساعت بعد از خواب رخ می دهد بنابراین کوک کردن ساعت زنگدار قبل از این زمان به منظور بیدار شدن کودک و رفتن او به دستشویی بسیار کمک کننده است، یعنی این که مسولیت بیدار شدن شبانه برای تخلیه مثانه را به خودکودک دهید. استفاده از دستگاه شب نم، شب زنگ که هنگام خیس شدن لباس زیر کودک زنگ می زند و او را بیدار می کند نیز بسیار موثراست.
? موقع بیدار شدن کودک در صبح اقدامات زیر را انجام دهید.صبح روزی که کودک در رختخواب خود ادرار کرده است، خودش باید پیژامه و زیرپوش خیس یا خشکش را درآورد و در ظرف آب و در محلی که مادر تعیین کرده است بریزد تا خیس بخورد و بوی آن از بین برود. همچنین کودک باید ملحفه‌های خیس و کثیف شده را جمع‌آوری نماید و به‌محل لباسشویی ببرد.
?والدین باید همیشه این نکته را به فرزندان خود یاد آوری کنند که قبل از خوابیدن نباید مایعات بنوشند و تا زمانی که کودک این کار را رعایت کند این مسئله را مدام به او یاد آوری کنند. نوشیدن یک لیوان آب قبل از خوابیدن باعث شب ادراری می شود.
? یکی از روش های درمان شب ادراری کودکان روش طبیعی کنترل از طریق تغذیه است.
غذاهایی که مصرف آن برای درمان شب ادراری مفید است:
- عسل:مصرف عسل طبیعی موجب درمان شب ادراری می شود. مقدار ۳۰ گرم عسل طبیعی را در ۳ نوبت و به مدت ۱۰ روز به کودک بدهید و تاثیر چشم گیر آنرا در میزان شب ادراری و برطرف شدن آن مشاهده کنید.
- گل ختمی: دم کرده گل ختمی را ۲ نوبت در روز به کودک بدهید.
- زنجبیل: دم کرده زنجبیل و یا مصرف آن همراه با غذا در بهبود شب ادراری موثر است.
- سنبل الطیب: دم کرده سنبل الطیب نیز در درمان شب ادراری استفاده می شود.
- هل: مصرف دمنوش هل در ترکیب با عسل نیز مفید است. بهتر است ۵۰ گرم دانه هل را در یک ظرف به مدت ۱۵-۲۰ دقیقه بجوشانید و سپس با عسل ترکیب کرده و به کودک بدهید.
- میوه و سبزی تازه: مصرف متنوع میوه ها و سبزی های تازه در روز میتواند تا حد زیادی از بروز شب ادراری پیشگیری کند.
- رژیم غذایی پرفیبر: سبزیجات، میوه ها و دانه ها،جو دو سر و …
با توجه به اینکه خصوصیات بدنی افراد متفاوت است. افراد بصورت متفاوت به غذاها پاسخ می دهند. ممکن است فرزند شما نیز به غذاهای خاصی حساس باشد و مصرف آن باعث شب ادراری وی شود.در نتیجه به غذاهای کودکتان حساس باشید و در زمانی که کودک شب ادراری داشت
برگرفته از مقالات. گردآورنده مسعود پرنون کارشناس کاردرمانی و کارشناس ارشد ارگونومی و توانبخشی
